İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanununun amacı, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması, mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemektir.

Kanun; kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler de dâhil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır.

Ancak, bu kanun fabrika, bakım merkezi, dikimevi ve benzeri işyerleri hariç Türk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı faaliyetleri, afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri, ev hizmetleri, kendi nam ve hesabına mal ve hizmet üretimi yapanlar ile hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri sırasında, iş yurdu, eğitim, güvenlik ve meslek edindirme faaliyetleri yürütülen işyerlerinde uygulanmaz.

1-İşverenin genel yükümlülüğü:

İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür.

a) Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapmak zorundadır.

b) İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izlemek, denetlemek ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlamak zorundadır.

c) Risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmak zorundadır.

ç) Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu göz önüne almak zorundadır.

d) Yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındaki çalışanların hayati ve özel tehlike arz eden yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri almak zorundadır.

Bu konuda işverenin işyeri dışından uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alması, işverenin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.

Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluğunu etkilemez.

İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyetini çalışanlara yansıtamaz.

2-İşverenin yükümlülüklerini yerine getirirken uyması gereken ilkeler:

* Risklerden kaçınmak,

* Kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmek,

* Risklerle kaynağında mücadele etmek,

* İşin kişilere uygun hale getirilmesi için işyerlerinin tasarımı ile iş donanımı, çalışma şekli ve üretim metotlarının seçiminde özen göstermek, özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun sağlık ve güvenliğe olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyorsa en aza indirmek,

* Teknik gelişmelere uyum sağlamak,

* Tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla değiştirmek,

* Teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmek,

* Toplu korunma tedbirlerine öncelik vermek,

* Çalışanlara çalışmalarıyla ilgili olarak uygun talimatlar vermek zorundadır.

3-İş güvenliği uzmanının bildirim zorunluluğu:

İşverene iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda rehberlik ve danışmanlık yapmak üzere görevlendirilen iş güvenliği uzmanı, görev aldığı işyerinde göreviyle ilgili mevzuat ve teknik gelişmeleri göz önünde bulundurarak iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili eksiklik ve aksaklıkları, tedbir ve tavsiyeleri belirlemek ve işverene yazılı olarak bildirmek zorundadır.

İşveren eksiklik ve aksaklıkların düzeltilmesinden, tedbir ve tavsiyelerin yerine getirilmesinden sorumludur.

Bildirilen eksiklik ve aksaklıklar acil durdurmayı gerektiriyorsa veya yangın, patlama, göçme, kimyasal sızıntı ve benzeri acil ve hayati tehlike arz ediyorsa, meslek hastalığına sebep olacak ortamın doğmasına rağmen işveren tarafından gerekli tedbirler alınmamışsa iş güvenliği uzmanı durumu, Bakanlığın yetkili birimine, varsa yetkili sendika temsilcisine, yoksa çalışan temsilcisine bildirmek zorundadır.

Bildirim yapmadığı tespit edilen iş güvenliği uzmanının belgesi üç ay, tekrarında ise altı ay süreyle askıya alınır. Bu bildirimden dolayı işvereni tarafından iş güvenliği uzmanının iş sözleşmesine son verilemez ve bu kişiler hiçbir şekilde hak kaybına uğratılamaz. Aksi takdirde işveren hakkında bir yıllık sözleşme ücreti tutarından az olmamak üzere tazminata hükmedilir. İş güvenliği uzmanının iş kanunları ve diğer kanunlara göre sahip olduğu hakları saklıdır. Açılan davada, kötü niyetle gerçek dışı bildirimde bulunduğu mahkeme kararıyla tespit edilen kişinin belgesi altı ay süreyle askıya alınır.

İş güvenliği uzmanları, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesindeki ihmallerinden dolayı, hizmet sundukları işverene karşı sorumludur.

Çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen iş güvenliği uzmanının yetki belgesi askıya alınır.

4-İş sağlığı ve güvenliği kurulu:

Elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalar yapmak üzere bir kurul oluşturmak zorundadır. İşveren, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun olarak bu kurul tarafından alınan kararları uygulamak mecburiyetindedir.

Aynı çalışma alanını birden fazla işverenin paylaşması durumunda işverenler, işyerinde iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin uygulanmasında iş birliği yapmak zorundadır. Yapılan işin niteliğine göre mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden çalışanların korunması için çalışmalarını eşgüdüm içinde yapmak, birbirlerini ve çalışan temsilcilerini bu riskler konusunda bilgilendirmek zorundadır.

İş hanları, sanayi bölgeleri veya sanayi siteleri gibi yerlerde, iş sağlığı ve güvenliği konusundaki eşgüdüm yönetim tarafından sağlanır. Yönetim, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden diğer işyerlerini etkileyecek tehlikeler hususunda gerekli tedbirleri almaları için işverenleri uyarmak zorundadır.

5-İşin durdurulması ve yeniden başlatılması:

İşyerinde ana bina ve eklentilerinde, çalışanlar için hayati tehlike oluşturan bir durum tespit edildiğinde, tehlike giderilinceye kadar, hayati tehlikenin niteliği ve bu tehlikeden doğabilecek riskin etkileyebileceği alan ile çalışanlar dikkate alınarak, işyerinin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulur. Ayrıca çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışılan işlerin yapıldığı veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde, risk değerlendirmesi yapılmamış olması durumunda da iş durdurulur. İşveren, işin durdurulması sebebiyle işsiz kalan çalışanlara ücretlerini ödemekle yükümlüdür.

İşveren işin durdurulmasını gerektiren hususları giderdikten sonra Bakanlığa yazılı olarak bildirimde bulunur ve en geç yedi gün içinde işyerinde bakanlıkça inceleme yapılarak işverenin talebi sonuçlandırılır.

AVUKAT EROL TÜRK
[email protected]