VEKALETNAME NEDİR?

Av. Erol Türk ([email protected])

Vekaletname, bir kimsenin başka bir kimseyi belirli durumlarda kendi adına hareket edebilmesi için yazılı olarak yetkilendirdiğine ait yazılı bir belgedir. Vekaletname genel veya sınırlı yetkili olabilir. Borçlar kanununa göre vekaletname iki taraflı bir sözleşmedir.

Borçlar Kanununun 386. cı maddesi vekaleti “ vekalet bir sözleşmedir ki onunla vekil, sözleşme uyarınca kendisine yükletilen işin yerine getirilmesini borçlanır.” Şeklinde tanımlamıştır.

Vekillik öyle bir sözleşmedir ki, vekile vekillik verenin çıkarına ve iradesine uygun bir sonuca yönelen bir iş görmeyi bir zaman kaydına bağlı olmaksızın nispeten bağımsız olarak yapma borcunu, sonucunun elde edilmeme tehlikesi ona ait olmak üzere yüklenir.(Tandoğan)

Borçlar Kanununun vekalet akdini düzenleyen 386. cı maddesi 01.Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe girecek yeni Borçlar Kanununun 502 maddesinde de aynen muhafaza edilmiştir. Yeni Borçlar Kanunu da vekaleti “ vekalet sözleşmesi, vekilin vekalet verenin bir işini görmeyi veya işlemini yapmayı üstlendiği sözleşmedir.” Şeklinde düzenlemektedir. Bu hükümlerden de anlaşılacağı üzere vekalet bir sözleşmedir.

VEKALETİN ÖĞELERİ

Yukarıda yer alan tanımlara dayanarak vekillik sözleşmesinin öğelerini şu şekilde sayabiliriz.

• Vekillik sözleşmesiyle vekil bir işin görülmesi borcu altına girmektedir.
• İşin, vekalet verenin çıkarına ve iradesine uygun olarak yapılması gerekir.
• Vekil, zaman kaydına bağlı olmaksızın ve sonucun elde edilmeme tehlikesi taşımaksızın işin görülmesinden sorumludur.
• Vekalet veren ile vekilin bir işin görülmesi konusunda anlaşmaları gerekir. Vekile ödenecek ücret vekalet sözleşmesinin zorunlu unsuru değildir. Taraflar, vekillik ücretini baştan kararlaştırabilecekleri gibi işin görülmesinden sonra da bir ücret kararlaştırabilirler.

VEKALETİN KAPSAMI

Borçlar Kanununun 388.ci maddesi vekaletin şümulü başlığı altında “ vekalet akdinin kapsamı mukavele ile sarahaten tespit edilmemiş ise, yapılacak işin mahiyetine göre tayin edilir.” Şeklinde düzenlenmiştir. Vekaletin kanuni kapsamından kastedilen amaç, taraflar arasında yapılmış olan vekalet sözleşmesine göre, vekilin bu vekalet sözleşmesi çerçevesinde neleri yapabileceğinin tespitidir.

Yeni Borçlar Kanunu 504 cü maddesi vekaletin kapsamı başlığı altında “vekaletin kapsamı, sözleşmede açıkça gösterilmemişse, görülecek işin niteliğine göre belirlenir.” Şeklinde düzenlenmiştir.

Vekil, vekalet verenin verdiği talimata uymakla yükümlüdür. Ancak vekil, vekalet verenden izin alma imkanı bulamadığı hallerde, durumu bilseydi onun da izin vereceği açık olan hallerde vekil talimattan ayrılabilir.

Vekil, vekalet borcunu bizzat ifa etmekle yükümlüdür. Ancak vekile yetki verildiği durumlarda, vekil işi başkasına yaptırabilir.

Vekil yetkisi dışına çıkarak işi başkasına gördürdüğünde, onun fiilinden kendisi yapmış gibi sorumludur. ( Eski BK. 391, Yeni BK. 507 madde )

Vekil, vekalet verenin istemi üzerine yürüttüğü işin hesabını vermek ve vekaletle ilişkili olarak aldıklarını vekalet verene vermekle yükümlüdür.

Vekilin kendi adına ve vekalet veren hesabına gördüğü işlerden doğan üçüncü kişilerdeki alacağı, vekalet verenin vekile karşı bütün borçlarını ifa ettiği anda, kendiliğinden vekalet verene geçer. Vekilin iflası halinde vekalet veren, bu alacağın kendisine geçmiş olduğunu iflas masasına karşı da ileri sürebilir. Eski Borçlar kanununun 393. cü maddesi yeni borçlar kanununda da aynen muhafaza edilmiştir. ( Md. 509 )

Borçlar kanununun 394.cü maddesi “vekilin usulü dairesinde verilen işi ifa ettiği takdirde vekalet veren, vekilin yaptığı masrafları ve verdiği avansları faiziyle birlikte ödemek ve yüklendiği borçlardan onu kurtarmakla yükümlüdür.” Şeklinde düzenlenmiş ve bu madde ile vekalet verenin borçlarının neler olduğu açıklanmıştır.

VEKİLE ÖZEL YETKİ VERİLMESİ GEREKEN HALLER

* Dava açmak

* Sulh olmak

* Tahkim

* İbra

* Davadan feragat

* Karşı tarafın açtığı davayı kabul etmek

* Yemin teklifini kabul etmek

* Hükmolunan şeyi almak “ahzu kabza”

* Haczi kaldırmak

* Hakimi reddetmek

* Başkasını vekil tayin etmek

* Anayasa mahkemesinde dava açmak

* Hakimler aleyhine tazminat davası açmak

* Kambiyo taahhüdünde bulunmak

* Bağışlama yapabilmek

* Bir gayrimenkulü temlik etmek veya bir hak ile takyit edebilmek

* Şahsa bağlı haklara ilişkin davaları açabilmek ( nesebin düzeltilmesi, isim tashihi, evlat

edinme izni) gibi davalar

* Konkordato teklif etmek veya konkordato teklifini kabul etmek

* B.K. 38. ci maddesine göre vekil, akit yapma izni verilmeden başkası adına akit yapamaz.

Vekile özel yetki verilmesi gereken haller yukarıda saydıklarımızla sınırlı değildir. Hukuk Muhakemeleri Kanunu, avukatlık kanunu ile Anayasa Mahkemesinin kuruluşuna dair kanunda vekile verilen özel yetki ile ilgili hükümler vardır.

VEKALETİN SONA ERMESİ

Borçlar kanununun 396.cı maddesine göre vekalet akdini vekaletten azil veya istifa ile her zaman sona erdirmek mümkündür.

Vekalet akdini sona erdiren bir sebepte ifadır. İfa hem bir şeyi verme borçları hem de bir edimi yerine getirme veya bir iş görme borçları bakımından sona erme sebebi teşkil eder. Hizmet ve vekalet sözleşmelerinde vekil verilen işi sadakatle ve özenle yerine getirmişse istenen amaca ulaşılmamış bile olsa, ifa gerçekleşmiş sayılır. Yani vekalet sözleşmesi sona ermiş kabul edilir.

Borçlar Kanununun 396. cı maddesinin ikinci fıkrası “uygun olmayan zamanda vekaletten azil veya vekaletten istifa eden kimseyi, diğerinin zararını gidermekle yükümlü tutmaktadır.” Bu madde yeni Borçlar Kanununun 512. ci maddesinde de aynen korunmuştur.

Vekalet akdi, taraflardan birinin ölümüyle sona erdiği gibi, vekalet verenin medeni haklarını kullanma ehliyetini kaybetmesiyle veya iflası ile de sona erer.

VEKALETNAMENİN GEÇERLİLİK SÜRESİ

Vekaletnamenin sona erme nedenleri Borçlar Kanununun 396 cı maddesinde düzenlenmiştir. 396. cı madde incelendiğinde görüleceği üzere vekaletin her hangi bir süre

ile kısıtlanmadığı açıktır. Vekaletname herhangi bir şekle bağlı değildir. Ancak taraflar aralarında anlaşarak vekaletnameyi belli bir süre ile sınırlayabilirler. Taraflar arasında süre yönünden bir sınırlama yoksa vekaletin süresiz olduğu kabul edilir. Ancak Yargıtay genel vekaletname süresini on yıl olarak kabul etmektedir.

İşin mahiyeti gereği süreli vekaletnameler de vardır. Düzenleme şeklinde yapılmış belli bir gayrimenkulün satışı veya belli bir gayrimenkul üzerinde ipotek kurulması için verilmiş olan vekaletname o işin yapılması ile sona erer. “Düzenleme şeklinde” yapılan vekaletnamede, tarafların baba adı, doğum tarihi, gayrimenkulün tapu sicilinde kayıtlı olduğu ada, parsel vs. ile sınırlamalar varsa açık şekilde vekaletnameye yazılır. Gaye hasıl olduktan sonra vekalet işin mahiyeti gereği kendiliğinden sona erer.

VEKALETNAME ÇEŞİTLERİ NELERDİR?

• Genel Vekaletname
• Tapuda yapılacak işlemlerle ilgili vekaletname
• Veraset ve intikal işlemlerine ilişkin vekaletname
• Tanıma ve tenfize ilişkin vekaletname
• Gayrimenkul alım ve satımına ilişkin vekaletname
• Boşanma davası açmaya açılmış olan boşanma davasını kabul etme yetkisi veren vekaletname
• İpotek kurmak üzere yetkilendirilmiş vekaletname
• Şirketler tarafından verilen vekaletname
• Şirketlerde hisse devrine ilişkin vekaletname
• Satış vadi yapmak için verilecek vekaletname

GENEL VEKALETNAME

Genel vekaletname ile vekalet veren ( müvekkil ) vekili, kendi adına tasarrufta bulunması için yetkilendirmektedir. Bu vekaletname ile vekil vekalet veren ( müvekkil ) adına bağış ve satış işlemleri dışında diğer tasarruf işlemlerini yapabilir. Genellikle halk arasında yanlış bir kanaat vardır. Genel vekaletname ile vekilin her türlü bağış ve satış işlemlerini de yapabileceğini zannederek genel vekaletname vermekten çekinmektedirler. Bu kanaat yanlıştır. Bağış veya satış için özel vekaletname düzenlenmesi gerekir.

TAPU SİCİL MÜDÜRLÜĞÜNDE YAPILACAK İŞLEMLERE AİT VEKALETNAME

Tapu sicil ve kadastro müdürlüğünde yapılacak işlemlerle ilgili olarak verilecek vekaletnamelerin şekil ve içerik açısından şu şartları taşıması gerekmektedir.

• Vekaletname noterde veya konsolosluklarda “ düzenleme şeklinde” yapılmalıdır.
• Vekalet verenin kimliği vekaletnamede nüfus hüviyet cüzdanı veya nüfus müdürlüğünden alınmış kayıt örneği veya pasaport örneği ile TC. kimlik numarası yazılı olmalıdır.
• Vekaletname üzerinde vekalet verenin ve vekilin yakın tarihte çekilmiş fotoğrafları olmalıdır.
• Vekaletnamede vekalet verenin vekile verdiği yetkiler kuşkuya yer vermeyecek şekilde açıkça yazılmış olmalıdır. ( Örnek, satış, trampa, ifraz, taksim. İntikal veya miras yolu ile intikal eden gayrimenkulün ada parsel numarası gibi yetkiler açıkça yazılmış olmalıdır.)
• Vekaletname tevkilen ( birinci vekil yetkisini başkasına devretmişse ) düzenlenmiş ise ilk vekaletnamede tevkil yetkisine sahip olup olmadığı araştırılır. İkinci vekaletnamede bu yetki mutlaka belirtilmeli ve her iki vekaletname ibraz edilmelidir.
• Vekaletnamede düzeltmeler yapılmışsa bu düzeltmeler vekaletnameyi düzenleyen noter veya konsolosluk tarafından mutlaka imzalanmalı ve düzeltilen kısımlar mühürlenmelidir.

Yabancı ülkelerde düzenlenen vekaletnameler Türk elçiliklerinde veya Türk konsolosluklarında düzenlenmelidir. Yurt dışında yaşayan vatandaşların elçilik veya konsolosluğa bizzat başvurmaları gerekir. 1512 sayılı noterlik kanununun 84 ve 89 maddelerine göre hukuki hak ve devri için verilen vekaletnamelerin mutlaka

“düzenleme şeklinde” yapılması gerekmektedir.

VERASET VE İNTİKAL İŞLEMLERİNE AİT VEKALETNAME

Veraset ve intikal işlemleri ile ilgili vekaletnameye vekalet veren, vekile verdiği yetkinin, veraset ve intikal işlemlerine ait olduğunu, intikalin şeklini, veraset vergilerinin ne şekilde ödeneceğini açıkça belirtmesi gerekir.

TANIMA VE TENFİZE İLİŞKİN VEKALETNAME

Genellikle yurt dışında yaşayan vatandaşlarımız yurt dışında evlendikleri gibi yurt dışında boşanmaktadırlar. Yurt dışında verilen boşanma karar Türkiye ‘de yetkili mahkemece tenfize ( tanınmaya ) tabidir. Bu nedenle yurt dışında bir mahkemeden verilen boşanma kararının Türkiye ‘de hüküm ifade etmesi için mutlaka Türkiye’de tanınması gerekir. Türkiye ‘de mahkemece verilmiş bir tanıma kararı olmadan Türk kanunları nezdinde hala evli sayılırlar. Bu nedenle Türkiye’de açılacak tanıma tenfiz davasını takip edecek vekile (avukata) verilecek vekaletnamede bu yetkilerin açıkça belirtilmesi gerekir.

GAYRİMENKUL ALIM SATIMINA AİT VEKALETNAME

Tapu sicil müdürlüğünde yapılacak işlemlerle ilgili olarak verilecek vekaletnamelerin şekil ve içerik açısından şu şartları taşıması gerekmektedir.

Vekaletnamenin noterde veya konsolosluklarda “ düzenleme şeklinde” yapılması gerekir.

Vekalet verenin kimliği vekaletnamede nüfus hüviyet cüzdanı veya nüfus müdürlüğünden alınmış kayıt örneği veya pasaport örneği ile TC. kimlik numarası yazılı olmalıdır.

Vekaletname de vekalet verenin ve vekilin yakın tarihte çekilmiş fotoğrafları olmalıdır. Vekaletnamede vekalet verenin vekile verdiği yetki, gayrimenkulün ada parsel numarası kuşkuya yer vermeyecek şekilde açıkça yazılmış olmalıdır.

Vekaletname tevkilen ( birinci vekil yetkisini başkasına devretmişse ) düzenlenmiş ise ilk vekaletnamede tevkil yetkisine sahip olup olmadığı araştırılır. İkinci vekaletnamede bu yetki mutlaka belirtilmeli ve her iki vekaletname tapu sicil müdürüne ibraz edilmelidir.

Vekaletnamede düzeltme yapılmışsa bu düzeltme vekaletnameyi düzenleyen noter veya konsolosluk tarafından mutlaka imzalanmalı ve düzeltilen kısı mühürlenmelidir.

Yabancı ülkelerde düzenlenen vekaletnamelerin Türk elçiliklerinde veya Türk konsolosluklarında ve “ düzenleme şeklinde” yapılması gerekir.

BOŞANMA DAVASINDA VEKALETNAME

Boşanma davası açılması için verilen vekaletnamede vekil, yakın zamanda çekilmiş bir fotoğrafı ile notere gidecektir. Boşanmak istediği eşinin adını vekalete yazdıracaktır. Eşim ………..aleyhine boşanma davası açmaya, açılmış olan boşanma davasını kabule, nafaka ve tazminat talebinde bulunmaya, çocukların velayetini talep etmeye gibi yetkileri vekile (avukata) verecektir. Bu tür vekaletname özel vekaletname olup vekilin yetkisi hukuken açılacak veya açılmış olan boşanma davası ile sınırlıdır.

İPOTEK KURMAK ÜZERE VERİLEN VEKALETNAME

Yukarıda tapu sicil müdürlüğünde yapılacak işlerle ilgili “düzenleme şeklinde” vekaletname olarak düzenlenecektir. İpotek kurmak için verilen vekaletnamede ipotek kurulacak gayrimenkulün ada parsel numarası, ipotek miktarı, süresi, işleyecek faizi,ipoteğin cinsi, derecesi ve kaldırılmasına ait yetkiler verileceği gibi daha geniş yetkilerde verilebilir. Yalnız verilen her yetkinin vekaletnamede yazılması gerekir.

ŞİRKET DEVRİ- HİSSE DEVRİ İÇİN VERİLEN VEKALETNAME

Devredilecek şirketin unvanı, sicil ticaret kaydı, açık adresi, iştigal konusu, devredilecek hisse oranı, aktif ve pasifi, devredilecek hissenin bedeli gibi hususlar açıkça vekile verilecek yetkide belirtilecektir. Bu yetkiler daha da arttırılabilir. Vekil aldığı yetki dahilinde işini görecektir.

SATIŞ VADİ YAPMAK İÇİN VERİLEN VEKALETNAME

Satış vadi yapmak için verilen vekaletname ile vekil, satmayı vaad eden ile satın almayı vaad eden yönünden ayrı ayrı yetkilendirileceği gibi aynı vekaletnamede her iki yetki ile de yetkilendirilebilir. Satış vadi yapmak için verilen vekaletname noterde “düzenleme şeklinde” yapılacaktır.

Satış vaadi sözleşmeleri şahsi hak doğuran haklardandır. Bu nedenle yukarıda tapu sicil müdürlüğünde yapılacak işlemlerde geçerli vekaletname örneğinde anlattığımız şartlara uygun olarak yapılması gerekmektedir.

VEKALETNAMELERİN MUTEBERLİK ŞARTLARI

Yukarıda anlattığımız şartlara uygun olarak düzenlenen vekaletnameler geçerlidir. Vekaletnamenin noterde veya yurt dışında elçilikler ile konsolosluklarda yapılması gerekir. Yine vekaletnamenin muteberlik şartı olarak vekilin kullanacağı alan ile kendisine tanınan yetkilerin açıkça yazılmış olması gerekir.

Düzenleme şeklinde yapılan vekaletnamelerde mutlaka vekalet verenin ve vekilin yakın zaman önce çekilmiş resimlerinin ve nüfus cüzdanı örneğinin vekaletnameye eklenmesi gerekir. Belli bir süre ile sınırlandırılmış vekaletnameler süre bitimine kadar geçerli sayılır.

İş bu makale yazarından izin alınmadan kullanılamaz. Başka bir ortamda kısmi de olsa aynen yayınlanamaz. Av.Erol Türk.